تربیت اسلامی
تربیت اسلامی از عوامل اساسی و مهم ، نیل به سعادت ، خوشبختی انسان در زندگی دو جهان و رسیدن او به مطلوب نهایی و حقیقی خود است . انسان در بدو تولد حیوان بافطر و حیوان باالقوه است ؛ یعنی تمام غرایزی که جهت حفظ حیات نیاز دارد در اسان وجود دارد اما آن چه نیازمند تربیت است بعد انسانی و نور ملکوتی اوست که چون بذرهایی در وجود انسان پاشیده شده و در صورت پرورش صحیح بصورت آنچه ارزش های بالایی انسانی یا فطرت انسانی نامیده می شود در خواهد آمد .
بعد حیوانی در دوران جنیی تکوین یافته و آنکه باید رشد داده شود بعد انسانی است از این روست که انسانها با ماهیت ها و شخصیت های کاملاً متفاوت و گاهی متناقض مشاهده می کیم وو این به دلیل آنست که هر یک در مسیر تربیت براهی می افتد .
از آنجا که اسلام توجه کافی و ابعاد معنوی ، مادی انسان دارد مسئله تریت را مطرح کرده و تعریفی صحیح را ارائه نموده وبا معرفی برنامه هایی ، درصدر به فعلیت رساندن نیروی فکری و عقلانی شر و شکوفایی قوا و استعدادهای اوست ، اساساً انگیزه و هدف بعثت انبیاء ، امامت معصومین و ولایت فقهاء نیز بر همین هدف استوار است .
پرورش استعدادها و به فعلیت رسانده قوا از راه زور ، ترس و زدن ، ارعاب و تهدید نمی شود همانطور که یک غنچه گل را نمی شود ه زور بصورت گل درآورد ؟ مثلاً غنچه را بکشیم تا گل شود ؟! فقط از راه طبیعی خیلی هم با لطافت و نرمش یعنی از راه خودش ، تا رشد بکند ولی اگر بخواهیم به زور گیاهی را رشد بدهیم نتیجه نمی گیریم ، اصلاً اینجا عامل زور حکم فرما یست . از نظر تربیت انسانها ؛ ترس و ارعاب عامل پرورش نیست .
تربیت برای رسیدن به مطلوب که همان سعادت است و سعادت به معنای نیکبختی وو خوشبختی است در مقابل شقاونت و سعادت هر موجودی در نایل آمدن او به چیزی است که برایش خیر است و خیر آن است که سبب کمال انسان شده و از آن لذت ببرد .
منتهای سعادت همین است که آدمی در ناحیه عقل و فکر دارای محکم ترین اطمینان های و در ناحیه احساس و قلب دارای پاک ترین نیت ها و در ناحیه عمل دارای نیکوترین عمل ها باشد ، زندگی پاک و پاکیزه و سعادت بخش همین است .
هدف از کلیه کوشش ها ساختن انسان است تا به حد اعلای رشد و کمال خود نایل آید و تربیت اسلامی این روند را در زندگی انسان که حتی قبل از انعقاد نطفه آغاز می شود و تا پایان حیات هم ادامه دارد به عنوان یک هدف اساسی مورد توجه قرار می دهد .
کمال به معنای متصف شدن به صفت یا اوصافی که فعلیت اخیرش آنرا اقتضاء دارد مثلاً شیرین شدن برای یک سیب یا خربزه یا گلابی یک نوع کمال است و ترش شدن برای نوع دیگر نیز یک کمال اما کمال انسان متخلق شدن به اخلاق حسنه و خلیفة اللهی شدن و پرستش پروردگار است .
دستورهای تربیتی باید به گونه ای باشد که در کلیه سئون زندگی با فطرت خدا جویانه و پرسشگر بشر هماهنگی داشته باشد و در مقابل پیشرفت زمان و مقتضیات آن با کندی مواجهه نشود .
برای رسیدن به یک تربیت صحیح ، انسان باید استعدادهای خود را پرورش دهد و متفکر پرورش یابد ، قوه ابتکار خود را زنده کند (مجموعه آثار شهید مطهری ج2 ص 284 ) ؛ لذا باید متعلم را به تفکر و تحلیل مسائل ترغیب نمود و تنها به آگاهی دادن اکتفاء ننمود .
افضلُ العبادة التفکر (کافی ج2 ص 55 )
پرورش روح در اثر تربیت حاصل می شود اما باید انسان در کاری به روح خود فشار بیاورد تا گریزان و فراری شود که روایات ما نیز این را اثبات می کند .
پیامبر می فرمایند :
عبادت را آنقدر اام دهید که روحتان عبادت را با شاط و میل ، رغبت انجام دهد و وقتی یک مقدار عبادت کردید ، نماز خواندید ، بیداری کشیدید دیگر حس می کنید الان این عبادت سخت و سنگین است پیامر اکرم می فرمایند :
دیگر اینجا کافی است و عبادت بر خود تحمیل نکن همین قدر که تحمل کردی روحت کم کم از عبادت گریزان می شود . ( مجموعه آثار شهید مطهری ج16 ص 157)
در اهمیت و توجه به حفظ و نگهداری ، سلامت جسم در دین مبین اسلام سفارشات فراوانی شده است و از تن پروری و شهوت پرتی بر حذر داشته و حفظ سلامتی ، بهداشت را از واجبات شمرده است تا در سایه ای این مراقبات رشدی که مد ظر ات حاصل آید و این چیزی است که در تربیت پیگیری می شود .
روش های تربیت
1- تسلت بر نفس و مالکیت نفس ، اراده از عوامل مهم و تاثیر گذار بر تربیت است .امیر المومنین تعبری دارند ؛ ایشان می فرمایند : مثل گناهان مثل اسب های چموشی است که اختیار را از کف سوار می گیرند
2- خضوء در مقال معبود ، پرستیدن و بندگی کردن از مهم ترین هدف های تربیت اسلامی است و اگر انسان در باب عبادت و نیایش علاقه مند به تربیت خود و فرزندانش یا تربیت اسلامی باشد و یا می خواهد افرادی را تربیت کند ، واقعاً باید مسئله نیایش ، دعا و عبادت را در نظر بگیرد . (نهج اللاغه خطبه 16)
3- توسط این دو رائض ، فرائض دیگر برپاداشته می شوند ، دین اسلام ظم می گیرد و آن چیزی جزء امر به معروف و نهی از نکراست .
4- غفلت نکردن از انجام تکالیف و مراقبت ، محاسبه دائمی و کامل حاسبو قبل أن تحاسبوا
قال امیر المومنین : لیس منا من لم یحاسب نفسه فی کل یوم ( کافی ج2 ص 453)
5- مشخص کردن مسیر حرکت ، هدف و تعهد به انجام وظایف برای خود .
6- داشتن پیشه و حرف و عدم ازلت نشینی و گوشه گیری ،
7- در جهاد لحظاتی وجود دارد که ثابت می کند آیا شور ایمانی چنان ثابت و پا برجا است که در آن لحظه ، مرگ خودش را بخاطر دین و ایمان در کام اژدهای مرگ بیاندازد . إنَّ الله یُحِبُ المُومِنَ المحَترِفَ
8- خداوند مومنی را که دارای یک حرفه است و بدان اشتغال دارد دوست دارد. ( وسائل الشیعه ج12 ص 13 )
9- اسلام تأهل و زوجیت را سنت می داند و یکی از ثمرات آن تاثیر در تربیت و پختگی روح انسان است . (همان ص 778)
10- تشویق و تنبیه به منظور انرژی دادن و باز داشتن از ادامه کار منهی .
11- گرفتن پند و تأثیر پذیری از بلایا چرا که سختی و گرفتاری تربیت کننده و بیدار کننده ی ملت ها است . ( همان ج1ص180)
12- صبر و بردباری در امور ، همانگونه که مولانا امیر المومنین می فرمایند : آدم با حوصله ظفر را به چنگ خواهد آورد و لو بعد از یک زمان طولانی (نهج البلاغه حکمت 153)
13- توه به معنای بازگشت و رجوع دوباره که همان توبه اشد .
14- ساده زیستی و پرهیز از تکلف را می توان در زندگی اولیاء و خصوصاً پیامبر اکرم مشاهده نمود ، بطور کلی مقید شدن به زندگی متکلفانه ناشی از کوچکی روح و نداشتن شخصیت است . (م . آ ج 22 ص 128-129)
15- از جمله مسائلی که در مورد تعلیم و تربیت اسلامی مطرح است محبت است و در مقابل آن مسئله دشمنی و بغض است .
اما آنچه تلاش ها و پیگیری های برنامه های اسلام را جهت تربیت هرچه بهتر با آسیب مواجهه می کند ؛ شتابزدگی در برخورد ، سنت گرایی ، گذشته نگری ، شخصیت خواهی ، خود گرایی ، بها دادن به هواهای نفسانی ، خستگی و فشار بر روح ، تکیه بر ظن و گمان به جای علم و یقین و آرزوهای بلند است .
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر